Projekt ustawy, Druk nr 1131 (https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/druk.xsp?nr=1131), wprowadza istotne zmiany do Kodeksu postępowania karnego (KPK) w zakresie art. 258, dotyczące przesłanek stosowania tymczasowego aresztowania. Aktualnie odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy (w dniu 8 maja 2025 roku.
Zgodnie z w/w projektem brzmienie art. 258 § 1 pkt 1 KPK zostanie zmienione tak, aby uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego mogła wynikać z braku stałego miejsca pobytu w kraju ani w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.
Dotychczasowe brzmienie tego przepisu było sprzeczne ze swobodą przepływu osób w Unii Europejskiej. Automatyczne uznawanie posiadania stałego miejsca pobytu w innym państwie UE (niż Polska) za przesłankę „nieposiadania stałego miejsca pobytu w kraju” pozwalało na stosowanie środków zapobiegawczych wyłącznie z tego powodu. Taka regulacja dyskryminowała osoby korzystające z podstawowych swobód unijnych. Zrównanie posiadania stałego miejsca pobytu w innym państwie członkowskim UE z posiadaniem go w Polsce ma na celu wyeliminowanie tego dyskryminującego efektu.
Proponowana jest również zmiana w Art. 258 § 2 KPK, czyli tzw. szczególna przesłanka stosowania tymczasowego aresztowania. W projekcie podniesiono górną granicę kary pozbawienia wolności, od której obawa surowej kary może uzasadniać tymczasowe aresztowanie, z 8 na 10 lat. Dotyczy to oskarżonych, którym zarzucono popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 10 lat, albo tych, których sąd pierwszej instancji skazał na karę pozbawienia wolności wyższą niż 3 lata.
Dodano art. 263 § 4c KPK wprowadzający ograniczenie czasowe: stosowanie tymczasowego aresztowania na podstawie art. 258 § 2 KPK do czasu wydania wyroku przez sąd pierwszej instancji zaznaczając, iż nie może przekroczyć 12 miesięcy.
Należy wskazać, iż szczególna dolegliwość tymczasowego aresztowania wymaga jego rozważnego stosowania, zgodnie z zasadą ultima ratio (ostateczności) i minimalizacji środków zapobiegawczych. Pomimo tej zasady, statystyki wskazują na drastyczny wzrost stosowania tymczasowego aresztowania, zwłaszcza z powołaniem się na przesłankę z art. 258 § 2 KPK. Podniesienie górnej granicy kary z 8 na 10 lat, zwłaszcza w obliczu wzrostu ustawowego zagrożenia kar, który nastąpił 1 października 2023 roku, ma na celu ograniczenie stosowania tego środka. Dodanie art. 263 § 4c KPK. ma na celu ograniczenie możliwości nadużywania przesłanki szczególnej z art. 258 § 2 KPK.
Te zmiany mają na celu bardziej racjonalne i zgodne ze standardami międzynarodowymi stosowanie tymczasowego aresztowania, minimalizując jego nadużywanie i zapewniając większe gwarancje prawne dla podejrzanych i oskarżonych.