Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Numer projektu: UD261).
Cel projektu: Głównym celem projektu jest usunięcie wadliwych lub nieskutecznych rozwiązań prawnych wprowadzonych do Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) przez ustawy nowelizujące z 2019 i 2023 roku, a w konsekwencji podniesienie standardu rzetelności i przewidywalności postępowania sądowego.
Przyczyny i potrzeby planowanych zmian obejmują m.in. następujące obszary:
• Wyłączenie sędziego: Problemy z niejasnym zakresem sytuacji wyłączenia, wątpliwości co do bezstronności, oraz możliwość podejmowania czynności przez sędziego objętego wnioskiem o wyłączenie.
• Pełnomocnictwo procesowe i przymus adwokacko-radcowski: Przepisy są rozproszone, niejednolite i nieczytelne, co prowadzi do trudności interpretacyjnych i niejednolitego stosowania prawa.
• Pisma procesowe i doręczenia bezpośrednie: Niewłaściwa redakcja niektórych przepisów (np. art. 128, 130[1a] k.p.c.) oraz zbędny przepis ograniczający dostęp do wymiaru sprawiedliwości (art. 186 k.p.c.).
• Jawność posiedzeń sądu pierwszej instancji: Zbyt szerokie i nieprecyzyjne określenie sytuacji, w których sąd może wyrokować na posiedzeniu niejawnym.
• Umorzenie zawieszonego postępowania: Obecne terminy (3 i 6 miesięcy) są zbyt krótkie i utrudniają powodowi zebranie wszystkich potrzebnych informacji lub zakończenie rozmów ugodowych.
• Zarzut potrącenia: Wprowadzone w 2019 r. ograniczenia dotyczące podstaw i terminu podniesienia zarzutu są uznawane za zbyt rygorystyczne.
• Kolegialność orzekania w sądzie drugiej instancji: Konieczność przywrócenia prymatu kolegialności w postępowaniu sądowym, wzmacniającej wszechstronność i obiektywizm oceny sprawy.
• Terminy do wnoszenia środków odwoławczych: Obecne terminy są zbyt krótkie, nie odpowiadają realiom obrotu i stopniu skomplikowania spraw, co utrudnia przygotowanie środków odwoławczych.
• Postępowania odrębne (konsumenckie, gospodarcze): Krytyczna ocena wprowadzenia postępowania odrębnego w sprawach konsumenckich (zbyt duża liczba postępowań, restrykcyjne dla przedsiębiorców) oraz przywrócenia postępowania gospodarczego (zbyt skomplikowane dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą).
• Zabezpieczenie roszczeń: Wątpliwości interpretacyjne i niepotrzebne rozbudowanie przepisów, brak skutecznych instrumentów dla wierzycieli.
• Egzekucja: Problemy z badaniem przedawnienia roszczeń w postępowaniu klauzulowym i egzekucyjnym, nadmierne ograniczenia na etapie zajęcia ruchomości, brak spójności przepisów.
Istota planowanych rozwiązań oraz proponowane środki realizacji: Projekt przewiduje zarówno rozwiązania naprawcze, jak i dostosowanie Kodeksu postępowania cywilnego do współczesnych wymagań. Kluczowe mechanizmy obejmują:
• Jawność posiedzeń sądu pierwszej instancji: Rezygnacja z możliwości sprzeciwienia się przez stronę wyrokowaniu na posiedzeniu niejawnym, gdy wnioski o „wysłuchanie na rozprawie” są składane automatycznie.
• Zarzut potrącenia: Umożliwienie szerszego korzystania z zarzutu potrącenia poprzez uchylenie sztywnej bariery czasowej oraz możliwość wydania wyroku rozstrzygającego o żądaniu pozwu z zastrzeżeniem rozstrzygnięcia zarzutu potrącenia.
• Organizacja postępowania: Przewodniczący będzie mógł określić wstępne okoliczności/zagadnienia do wyjaśnienia w wezwaniu do odpowiedzi na pozew, co ma przyspieszyć przygotowanie sprawy.
• Termin do sporządzenia uzasadnienia orzeczenia: Rezygnacja z uznaniowego przedłużania terminu przez prezesa sądu; wprowadzenie jednolitego miesięcznego terminu na uzasadnienie wyroku i dwutygodniowego na uzasadnienie postanowienia.
• Środki zaskarżenia: Powrót do rozwiązań sprzed 2019 r., w których to sąd pierwszej instancji dokonuje wstępnej kontroli i doręczenia środków odwoławczych, co ma odciążyć sądy drugiej instancji.
• Postępowania odrębne: Uchylenie postępowania odrębnego w sprawach z udziałem konsumentów oraz usunięcie luk w postępowaniach gospodarczych. W postępowaniu uproszczonym sąd będzie mógł rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy rozprawa nie jest konieczna.
• Przedawnienie roszczeń w postępowaniu egzekucyjnym: Uchylenie przepisów z 2019 r. dotyczących konieczności badania przedawnienia roszczeń przez sąd w postępowaniu klauzulowym i przez organ egzekucyjny.
• Egzekucja z ruchomości i nieruchomości: Wprowadzenie możliwości uiszczenia rękojmi także w formie preautoryzacji na karcie kredytowej lub debetowej.
Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów: IV kwartał 2025 r.